Europese ontwikkelingssamenwerking: een aggiornamento

Regering-De Wever schrapt kwart van geld voor ontwikkelingssamenwerking: een alternatief

“Fabrieken” dát is wat Afrika wil.

Afrika heeft het gehad met de Westerse 0,7% bnp “Hulp & Advies”.

Rekening houden met de echte noden van Afrika én met de precaire budgettaire toestand van Europese landen.

Met de VS op kop schroeven een rist westerse landen hun ontwikkelingssamenwerking terug. Als alternatief een voorstel dat alle Europese regeringen ondernemers goesting doen krijgen om te investeren in de lokale verwerking van Afrikaanse bodemrijkdommen tot exporteerbare producten. Dát is wat Afrika wil. Europese ondernemers blijven echter diep overtuigd dat Afrika nog niet klaar is voor moderne maakindustrieën. Afrikaanse ondernemers vrezen permante dominantie door meer geavanceerde partners.

Kan Europa in tijden van immense transities van de wereld (klimaat, demografie, energie, regionalisering, AI) echter nog blind blijven voor de kansen geboden door evenwichtige partnerschappen met buur Afrika?

Daarom de suggestie dat België het voortouw neemt in Europa en haar ontwikkelingsagentschap opdraagt om (1) nog tijdens 2025 vijftig debatavonden te organiseren, verspreid over gans België, rond het thema “Afrika is niet wat je denkt”, (2) in een pilootland in Afrika vijf doctorandi bedrijfskunde te financieren die succesverhalen van impactvolle economische groei in ontwikkelingslanden documenteren en die lokaal breed verspreiden onder het thema "Waarom deelnemen aan internationale industriële partnerschappen en hoe evenwichtige win-win resultaten boeken".

Druppels op een hete plaat

Why some Africans see opportunity in aid cuts – They want to be more self-reliant”:  “The African Centre for Economic Transformation urges the continent to prioritise growth and transformation by integrating markets and moving beyond the extraction and export of raw materials.” (The Economist 8/3/2025)

Over het belang van humanitaire noodhulp is iedereen het eens. In “Gambling on Development – Why some countries win and others lose” (juli 2022), een naslagwerk over ontwikkelingssamenwerking documenteert de Belgische Oxford professor Stefan Dercon, voormalig chief economist UK-Department for International Development, dat geen enkel land zich heeft kunnen ontwikkelen zonder inclusieve economische groei en engagement van lokale elites met macht en beïnvloedingskracht. Buitenstaanders (ODAs, NGOs) die strijden voor mensenrechten, democratie, SDG’s, gender, ketenzorgwetten en capaciteitsversterking van micro-ondernemers slagen er nooit in kindersterfte, armoede, kinderarbeid en andere ongelijkheden impactvol in te dijken. Vooruitgang op deze gebieden werd vooral geboekt in de nieuw geïndustrialiseerde landen, niet in Afrika. Ieder jaar betreden inderdaad in Afrika nog altijd 20 miljoen jongeren de arbeidsmarkt zonder uitzicht op een decente baan, zelfs hoger geschoolde ingenieurs, economisten, agronomen en informatici. Ontwikkelingssamenwerking, is volgens Afrika dringend aan een actualisatie toe.

In juli 2024 publiceerde het Institute for Security Studies South Africa, na grootschalig onderzoek, de teleurstellende resultaten in Afrika van miljarden ontwikkelingssamenwerking “Europa-Afrika” over de voorbije dertig jaar.

Evolutie inkomen per hoofd in de wereld (donkerblauw) en in Afrika (lichtblauw).

“Terwijl wereldwijd het inkomen per hoofd de laatste 30 jaar steeg met 75% nam het in Afrika slechts toe met 25%”.

“Het gemiddelde BBP per hoofd van de bevolking in Afrika is slechts 12% van dat van de Europese Unie, met een kloof van 15 jaar in de gemiddelde levensverwachting. We verwachten dat deze verschillen de komende twee decennia slechts marginaal zullen afnemen.”

Institute for Security Studies South Africa (July 2024)

Bron grafiek: MO* magazine 4/9/2024 “Afrika een continent om rekening mee te houden”

Dit onderzoek toont aan dat de klassieke Westerse ontwikkelingssamenwerking van de voorbij dertig jaar slechts een druppel op een hete plaat vertegenwoordigde. Volle 0,7% bnp “hulp” blijft Kurieren am Symptom. Afrika fabriceert nog altijd zo goed als niets.

Voorraadschuur

De grondoorzaak van de blijvende en verder groeiende achterstand van Afrika t.o.v. de rest van de wereld is dat de rest van wereld, net als in koloniale tijden, Afrika blijft gebruiken als een voorraadschuur van grondstoffen – en nu ook van groene energie en klimaatstrategische bodemrijkdommen – om er thuis waarde en decente banen aan toe te voegen. In collusie met lokale Afrikaanse elites, die mee profiteren van de opbrengst van de export van grondstoffen, vertikken het Westen én China het nog altijd om moderne technologieën en productiemethodes te transfereren naar Afrika. Daardoor fabriceert Afrika nog altijd geen exporteerbare producten en diensten.

Een nieuwe, brede opgeleide middenklasse, ook in de meest labiele Sub-Sahara landen, wil dat haar bodemrijkdommen ter plaatse getransformeerd worden tot exporteerbare producten om er miljoenen decente banen mee te creëren en er armoede, ongelijkheden en gedwongen migratie mee in te dijken. Deze mondige middenklasse heeft het gehad met de hypocriete Westerse 0,7% bnp solidariteit, paternalistische adviezen of cerebrale SDG’s. Zij ligt aan de basis van het stijgend antiwesters ressentiment in Afrika. Jobs, “fabrieken” en deelname aan geavanceerde industriële kmo-waardeketens, dàt is wat dit “andere” Afrika wil.

Schuldig verzuim

Europa kent het “andere” Afrika niet.

Hoe komt toch dat de duizenden professionelen en vrijwilligers, experts van de ontwikkelingssamenwerking, uit zowel de openbare als private sectoren, met al hun terreinkennis nooit het schrijnend onrecht aanklagen van de collusie van wereldspelers uit de extractieve industrie en lokale Afrikaanse elites? GO’s en NGO’s blijven ijveren voor het status-quo en de verdere verdieping van de vroegere types ontwikkelingssamenwerking. Zij domineren het Afrika-narratief in de mainstream media. Zij bestendigen en versterken het stigmatiserend beeld van een “rijk” Afrika met een “arme” onopgeleide bevolking, dat niet klaar zou zijn voor investeringen in moderne agrovoedings- en maakindustrieën. Quod non. Een schuldig verzuim?

Budgetvriendelijke remedie 

Sinds meer dan en decade publiceert The Economist (*) ieder jaar een lijst met veelal dezelfde vijftien of twintig Sub-Sahara landen met behoorlijk stabiele instellingen, een belangrijke opgeleide middenklasse, ontsloten industrieterreinen en abundante hernieuwbare energie. Gesprekken, in 2023 en 2024, in België, Duitsland, Nederland en Frankrijk met meer dan 200 potentiële investeerders in Afrika of succesvolle industriële kmo’s leerde dat slechts vier onder hen in staat waren drie van de vijftien à twintig “stabiele” Sub-Sahara landen te citeren. Besluit: ‘Europa kent het “andere” Afrika niet, noch de groeikansen geboden in Afrika’!

Boodschap aan de Belgische Minister van Ontwikkelingssamenwerking

Brede mentaliteitswijziging in Europa én in Afrika: EU-overheden hoeven enkel reclame te maken voor Afrika, meer niet!

Hier de suggestie dat de Belgische minister van ontwikkelingssamenwerking het voortouw in Europa neemt en dringend ingaat op de vraag van Afrika voor investeringen in “fabrieken” (de transfer naar Afrika van geavanceerde bedrijfsprocessen en technologieën) en aan zijn ontwikkelingsagentschap ENABEL het volgende opdraagt:

In België. ENABEL stelt tien van haar tweeduizend(?!) medewerkers gedurende één jaar vrij om nog in 2025 vijftig debatavonden verspreid over gans België te organiseren - in gemeentehuizen of gemeentelijke culturele centra - rond het thema: "Afrika is niet wat je denkt".

  • Doel: de mentaliteitswijzing van het grote publiek, beleidsvoerders, academici en ondernemers. Ondernemers goesting doen krijgen om te investeren in Afrika.
  • Verwacht resultaat: een vijftigtal gevestigde Belgische ondernemers, ook kmo’s – die beroep doen op hun eigen financiering of van hun financiële instelling – gaan industriële partnerschappen aan met Afrikaanse homologen (uit de meest diverse economische sectoren) of investeren in Afrika in de productieve economie.

In Senegal (als pilootland voor gans Afrika).

ENABEL financiert in Senegal gedurende één jaar een team van vijf doctorandi in bedrijfskunde of industriële wetenschappen. Zij bestuderen de win-win industriële waardeketens van opkomende en kleine landen en passen deze succesverhalen aan de Senegalese realiteit aan. Zij evolueren tot toekomstige animatoren van partnerschappen met internationale industriële kmo’s. Als tegenprestatie verwacht België dat de Senegalese overheid dertig bewustmakingscampagnes, verspreid over gans Senegal, organiseert voor het grote publiek en kmo's. Thema: "Waarom deelnemen aan internationale industriële partnerschappen en hoe evenwichtige win-win resultaten boeken".

Kost. Daar beroep gedaan wordt op een fractie van het bestaand, gebudgetteerd personeel van ENABEL kan de kost van zo'n brede bewustmakingscampagne "pro-Afrika" beperkt worden tot een fractie van het actueel budget ontwikkelingssamenwerking. Zelfs wanneer de beoogde resultaten niet bereikt worden blijven de verliezen voor de belastingbetalers uiterst beperkt. Aan het budget van humanitaire noodhulp wordt niet geraakt.

Boodschap aan de Belgische minister van Buitenlandse en Europese Zaken

Over amper twintig jaar telt Europa nog slechts 8% van de wereldbevolking en is goed voor amper 1% procent van het mondiaal potentieel voor de productie van groene waterstof. Afrika telt dan 25% van de wereldbevolking en kan buigen op 35% van het mondiaal potentieel van de productie van groene H2 aan €2/kg. Afrika heeft het potentieel om groene elektriciteit te produceren aan één vijfde van de kost van grijze nucleaire elektriciteit. Is het te vermijden dat Europese energiegulzige industrieën (staal, petrochemie, glas, aluminium, cement, kunstmest, …) eerder vroeg dan laat delokaliseren naar Afrika gezegend met abundante groene elektriciteit?

Als antwoord op de fratsen van “drill baby drill” Trump over Oekraïne en Gaza riep EC-voorzitter von der Leyen  Europa op om nieuwe partnerschappen te zoeken met Zuid-Amerika en Indië. De Belgische minister van buitenlandse zaken suggereert zijn Europese collega’s om geavanceerde industriële kennis en technologieën vooral te transfereren naar Afrika? Een buur met historische culturele banden die droomt van het hem bekende West-Europese maatschappijmodel. Om op termijn samen een twin-blok "Afrika-Europa" te smeden? Een machtig geopolitiek blok dat weerwerk biedt aan de heren Trump, XI en Poetin over uitdagingen die er toen doen (klimaat, biodiversiteit, deglobalisatie, energie, migratie, …).

Meer

WERK, dat is waar Afrika van wakker ligt - Circulaire know-how economie Afrika-Europa – Europa heeft Afrika meer nodig dan andersom - Strategische Agenda Europa-Afrika 2025: vijf prioriteiten - De maakindustrialisatie Afrika in vier fazen – Duizend AU-EU kmo-partnerschappen sturen de industrialisatie Afrika aan – GRAND INGA waterkrachtcentrale DR Congo. Vermogen: 35 nucleaire reactoren -  Wat als China in Congo investeert in het GRAND INGA waterkrachtproject? - Mandela-Schuman Afrika-Europa Gemeenschap Energie-intensieve Industrie

 

(*) The Economist Democracy Index 2023 Sub-Saharan Africa (Ranking Feb 15 2024): 1. Mauritius, 2. Botswana, 3. Cabo Verde, 4. South Africa, 5. Namibia, 6. Ghana, 7. Lesotho, 8. Malawi, 9. Zambia, 10. Liberia, 11. Senegal, 12. Tanzania, 13. Madagascar, 14. Kenya, 15. Benin, 16. Uganda, 17. Gambia, 18. Sierra Leone, 19. Nigeria, 20. Côte d’Ivoire, 21. Angola, 22. Mauritania.

25/3/2025

Karel.Uyttendaele {@} pandora.be  

- 2008-2024 Burkina Faso, Burundi, Equatoriaal Guinea, Ivoorkust, Kameroen, Mali, Niger, Senegal:  

900+ interviews lokale ingenieurs, economisten,  agronomen - 150+ debatten ‘De industrialisatie Afrika’

- 2004-2005 Kabinetsdirecteur Staatssecretaris ICT - 1997-2004 Agoria ICT - 1990-1996 Hewlett-Packard Z-O Azië - 1968-1989 Hewlett-Packard Europa

Circulaire know-how economie Afrika-Europa